-
2 weeks ago | 
irishtimes.com | Éanna Ó Caollaí
Coicís nó mar sin ó shin rinneadh mionchomóradh ar an óráid a rinne Uachtarán Stáit Aontaithe Mheiriceá, Barack Obama, agus é ar camchuairt go hÉirinn in 2011. Agus é ina sheasamh os comhair slua lústrach súilghléineach ar Shráid an Dáma, labhair Obama go cumhachtach faoi na ceangail láidre stairiúla atá idir an dá thír.
-
3 weeks ago | 
irishtimes.com | Éanna Ó Caollaí
FOCLÓIR: Gleoite -pretty; ollásach - magnificent; faoi choimirce – in the charge of; naomh – saint; stádas – status; gamhna – calves; lámhscríbhinn – manuscript; oilithreacht -pilgrimage; sceimhle – terror; réad - object. Ach tá nasc Gaelach leis an chathair seo freisin. Is ann, ar bhruach abhainn na Steinach, a bhunaigh naomh Éireannach - duine de dheisceabail Naomh Columbáin - pobal beag eaglasta thart ar an bhliain 612.
-
1 month ago | 
irishtimes.com | Éanna Ó Caollaí
‘Tá páistí i nGaelcholáiste Reachrann i seomraí réamhdhéanta ó aois ceithre bliana go dtí go bhfágann siad an scoil. Tá sé sin iomlán mícheart.”“Braitheann siad go bhfuil siad fágtha ar lár agus go bhfuil dearmad déanta orthu. Níl a fhios againn cén fhadhb atá ann, ach caithfidh go bhfuil rud éigin ann atá ag cur bac ar an dul chun cinn.”Bunaíodh Gaelcholáiste Reachrann in 2001.
-
1 month ago | 
irishtimes.com | Éanna Ó Caollaí
FOCLÓIR: Taisce - store/treasure; eagarthóirí - editors; cnuasach - collection; eiseamláir - example; gníomhaí - activist; faoi thionchar - influenced; cartlann - archive; an foclóirí - the lexicographer; dúrud - a great deal. ‘Éinne a bheadh ag iarraidh teacht isteach ar shaibhreas na Gaeilge sa chéad seo caite, is é Ó Cadhain, i ndáiríre, an eiseamláir is fearr dá bhfuil ann.”Rugadh Ó Cadhain ar an gCnocán Glas, An Spidéal, in 1906.
-
1 month ago | 
irishtimes.com | Éanna Ó Caollaí
Polasaí an rualoiscthe a thugtar de ghnáth ar chur chuige den chineál seo: scriostar gach rud ionas nach féidir leis an namhaid leas ar bith a bhaint as. Dar ndóigh, b’uafásach an t-ionsaí agus tógáil na ngiall a tharla an 7 Deireadh Fómhair 2023. Ach ní gnáthchogadh atá ann seo. Ní ar an dream a d’fhuadaigh na gialla, ach ar náisiún iomlán atá díoltas á imirt.
-
1 month ago | 
irishtimes.com | Éanna Ó Caollaí
Foclóir: fostaíocht - employment; tionscal - industry; olltrálaeir - supertrawler; Tríocha bliain - thirty years; cuóta - quote; scuabadh - sweeping; spochadh - teasing; méagram - megrim; Beilgigh - Belgians. “Tá sé imithe i dtigh diabhail, cuir ar an mbealach sin é. Níl duine ar bith ag dul isteach ann níos mó. Níl aon duine óg ann.”Sin a dúirt Enda Dirrane, iascaire as Árainn, agus é ag caint faoin gcaoi a bhfuil tionscal na hiascaireachta ar chaith sé a shaol go dtí seo ag obair ann.
-
2 months ago | 
irishtimes.com | Éanna Ó Caollaí
FOCLÓIR: Saorstíl – freestyle; daimhseoir/damhsóir - dancer; oícheanta airneáin – social evenings; cleachtas – practice; ársa – ancient; ardú meanman – lift the spirits; moltóir – referee. “Tá sé thar a bheith spleodrach, thar a bheith taitneamhach agus thar a bheith gríosúil mar shiamsa.” Sin an cur síos a rinne Máirín Nic Dhonnchadha, ceannasaí Oireachtas na Gaeilge, ar an damhsa ar an sean-nós, gnás uathúil de dhamhsa dúchasach na hÉireann.
-
2 months ago | 
irishtimes.com | Éanna Ó Caollaí
FOCLÓIR: Tréimhse chneastachta - honeymoon period; Gníomhaíochas pobail – community activism; samhnasach – nauseating/disgusting; gréasán gníomhaíochta – activism network. Sa charr a bhí Ciarán Mac Giolla Bhéin, Uachtarán nuathofa Chonradh na Gaeilge, agus é ag fágáil An Spidéal nuair a chuir Tuarascáil glaoch.
-
2 months ago | 
irishtimes.com | Éanna Ó Caollaí
FOCLÓIR: Dóthain - enough; múnla briste - broken model; solúbthacht - flexibility; dlinse - jurisdiction; trasteorann - crossborder; creat - framework; breis airgid - additional money; ciorruithe - cuts; maoiniú - funding; buaine- permanence. ‘Níl dóthain airgid againn chun an bille árachais a íoc’. Is cur síos gonta é sin ar an ngéarchéim atá ag bagairt ar na ceanneagraíochtaí Ghaeilge de bharr “múnla briste” maoinithe trasteorann a chuireann srian ar fhás agus ar fhorbairt na Gaeilge.
-
Mar 26, 2025 | 
irishtimes.com | Éanna Ó Caollaí
Gaeltacht communities will no longer have Irish as “the natural organic language of the community” unless immediate Government action is taken to address the housing crisis, Irish language activists have warned. Representatives of Gaeltacht housing advocates Tinteán and Raic, an umbrella campaign for equitable investment in the Irish language sector, held a protest at the gates of Leinster House on Wednesday and demanded “emergency intervention” by Government to protect the Irish language sector.
